De aangekochte Jak-52, met het silhouet van de gesneuvelde kolonel Konstantin ‘Kamikaze’ Oborin. © Jaap Scholten

Een oud trainingsvliegtuig dat ooit bedoeld was om piloten van de Sovjet-Unie te leren vliegen, krijgt een opmerkelijk tweede leven boven de slagvelden van Oekraïne. Voor 78.000 euro kocht een Nederlandse stichting het goed onderhouden toestel in Engeland. Het gaat dienst doen als dronevechter en is tegelijk een hommage aan een beroemde Oekraïense piloot. Maandag maakt het vliegtuig een tussenlanding in Nederland.

Bob van Huët

19 oktober 2025, 11:09Laatste update: 15:36

„Twee van onze vrijwilligers, Jack en Patrick, zijn maanden bezig geweest met alle vergunningen om het toestel via Nederland naar Oekraïne laten te vliegen, maar het is gelukt”, zegt een trotse Jaap Scholten, mede-oprichter van de stichting Protect Ukraine en al twintig jaar woonachtig in Oost-Europa.

Maandag maakt de aangekochte Jak-52 een tussenlanding in Zeeland, voordat hij verder vliegt naar het front. Daar zal hij worden gebruikt door een gespecialiseerd eskader van de Oekraïense luchtmacht dat met het betere kunst- en vliegwerk Russisch-Iraanse Shahed-drones weet neer te halen. Die projectielen bedreigen dagelijks Oekraïense woonwijken en ziekenhuizen.

Natuurlijk is één door Nederlandse donateurs gefinancierd toestel geen gamechanger tussen al die extra straaljagers en radarsystemen die de Nederlandse overheid al levert. Maar alle kleine beetjes helpen, en – niet onbelangrijk – dit vliegtuig heeft een bijzonder verhaal.

Krijg een melding bij belangrijk nieuws over Algemeen.

Op dit moment onderzoeken wij de belangstelling van onze lezers voor de regio sportmeldingen.

Bedankt voor je medewerking.

Een kolonel met de bijnaam ‘Kamikaze’

Op de romp prijkt het silhouet van kolonel Konstantin Oborin, bijgenaamd Kamikaze, een Oekraïense piloot met heldenstatus. Hij sneuvelde dit jaar toen een Russische ballistische raket nabij de stad Dnjepropetrovsk insloeg in de hangar waar hij werkte. Zijn bijnaam verwijst niet naar Japanse zelfmoordpiloten uit de Tweede Wereldoorlog, maar naar een opa die tijdens de Tweede Wereldoorlog eveneens een beroemde waaghalspiloot was die tegen de nazi’s vocht.

Kolonel Kamikaze was een fenomeen en een (stunt)vlieger eersteklas en werd ook bekend op sociale media toen hij met veel lol met zijn Jak-52 een Russische verkenningsdrone omkieperde. Oekraïense piloten gebruiken dit soort oude toestellen sinds 2024 om de doorgaans trage drones te onderscheppen.

Wat ze doen is simpel, maar levensgevaarlijk: laag vliegen, radar ontwijken, radio aan, en de drone met een tik of een vleugelmanoeuvre uit balans brengen zodat hij neerstort. Soms schieten piloten met geweren op de drones. Maar dat is ook levensgevaarlijk; sommige drones zijn door de Russen inmiddels zo ingesteld dat ze reageren op de zoeklichten waarmee de Jaks ’s nachts jagen.

Scholten vertelt dat Kamikazes dochter – ze is grafisch ontwerper – het portret maakte dat nu op het toestel staat. Van zijn andere dochters wilde er eentje scherpschutter worden in het Oekraïense leger maar is daar nu elders actief, de ander een fotograaf.

„Een ongelofelijke familie”, zegt de schrijver. „Met ons dragen ze dit vliegtuig op aan hun vader. Voor hen is het een symbool van zijn moed.” Dat persoonlijke element maakt het project ook een klein monument dat vliegt.

Polina, Hannah en Eva, de strijdbare dochters van ‘kolonel Kamikaze’. © Jaap Scholten
Bijna 10 miljoen euro opgehaald

Protect Ukraine begon in 2022 en heeft sindsdien bijna 10 miljoen euro opgehaald in geld en goederen — ongeveer 8 miljoen aan donaties en 1,5 miljoen aan uitsluitend defensieve spullen: medische apparatuur, generatoren, voertuigen om gewonden af te voeren.

Vrijwilligers organiseerden zeven grote hulpkonvooien naar Odesa, vaak samen met andere Nederlandse initiatieven. „Ik geloof heel erg in samenwerking”, zegt Scholten. „Het gaat niet om wie iets doet, maar dát het gebeurt.”

Terwijl in Europa de aandacht voor Oekraïne soms afneemt — „mensen gaan de straat op voor Gaza”, aldus Scholten, „en dat moet ook gebeuren” — pleit hij ervoor niet te vergeten wat in het oosten van Europa nog steeds gebeurt.

Want ook daar sterven dagelijks vrouwen en kinderen, door steeds heviger Russische drone-aanvallen. „Oekraïne vecht nog altijd, met verbeelding en lef, ook om ons te beschermen. Wij willen dat blijven ondersteunen.”

Twee van de initiatiefnemers van Protect Ukraine, Jaap Scholten (rechts) en schrijver Tommy Wieringa, poseren in Oekraïne in de gehavende hangar van de gesneuvelde kolonel Oborin. Het toestel is een bij de Russische raketaanval zwaar beschadigde Jak-52 waar oorlogsheld ‘Kamikaze’ ooit mee vloog. © Protect Ukraine

Het leveren van vliegtuigen aan Oekraïne door een particuliere Nederlandse stichting is nooit eerder vertoond. En Protect Ukraine werkt al aan een tweede exemplaar. „Het is een typisch Oekraïense oplossing”, zegt Scholten. „Geen dure raketten, geen hightech. Gewoon lef, vakmanschap en improvisatie. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren.”

En zo landt een iconisch trainingsvliegtuig — gekocht met giften en beplakt met een familieportret — even in Zeeland, op weg naar een front waar creativiteit soms het verschil maakt tussen leven en dood.

Het neerhalen van een drone, gefotografeerd vanuit een Jak-52. © Protect Ukraine

De Jakovlev Jak-52 is een Russisch tweezits trainingsvliegtuig uit 1976, aangedreven door een Vedeneyev M14P-motor van 360 pk. Het toestel is geliefd bij stuntvliegers vanwege zijn wendbaarheid. Volgens Oekraïense bronnen zouden Jak-52’s verantwoordelijk zijn voor ongeveer tien procent van de dagelijks neergehaalde drones. Het bereik van het toestel is zo’n 350 kilometer en het haalt een hoogte van ruim 3.000 meter, wat noodzakelijk is omdat de Shahed-drones steeds hoger vliegen en vaak niet meer vanaf de grond kunnen worden geraakt.