‘Ik was gebrainwasht. Ik dacht niet na over de gevolgen’, zegt Hassan Attar (32), een man van Nederlandse afkomst die zich aansloot bij Islamitische Staat (IS) in Somalië. Zes maanden geleden werd hij daar gearresteerd. Hij riskeert nu de doodstraf en deed zijn verhaal bij de Britse krant The Times.
Attar zit opgesloten in een gevangenis in Puntland, een deels autonome regio in het noorden van Somalië. Die regio voert al meer dan een jaar een offensief tegen IS-strijders die zich schuilhouden in de Cal Miskaad-bergen. De man die in Nederland opgroeide, sprak er met de Britse krant, geboeid en in een rode gevangenisoverall.
Hoewel hij zegt dat hij werd gemanipuleerd, erkent Attar dat hij wist welke gruweldaden IS eerder pleegde in Irak en Syrië: aanslagen, openbare executies, ontvoeringen, verkrachtingen en foltering. Op de vraag of de mannen met wie hij samenleefde ook een journalist zouden onthoofden, antwoordde hij zacht: ‘Ja.’
Opgegroeid in Eindhoven
Attar heeft Turkse ouders en groeide op in Eindhoven, bij zijn moeder en zus. Hij zegt dat hij geen praktiserende moslim was. In zijn twintiger jaren belandde hij in de gevangenis voor wat hij zelf omschrijft als drugsmisdrijven. Daar zou hij volgens eigen zeggen geradicaliseerd zijn door andere gevangenen en door propagandamateriaal van IS.
Na achttien maanden werd hij overgebracht naar een psychiatrische instelling. Na zijn vrijlating, vier jaar later, werd zijn Nederlandse nationaliteit ingetrokken. De autoriteiten konden zijn verhaal niet bevestigen vanwege de privacywetgeving.
Geronseld via internet
Na zijn vrijlating vertrok hij naar Turkije, het andere land waarvan hij de nationaliteit heeft. Daar radicaliseerde hij verder. Hij werkte in een textielfabriek en keek in zijn vrije tijd oude propagandavideo’s van IS. In een van die video’s vond hij een e-mailadres voor wie zich wilde aansluiten. Hij nam contact op met een man die zich ‘Abu Khalid’ noemde.
Die beloofde hem geld, een huis en een vrouw. ‘Ze zeiden: we geven je alles, een groot huis, een goed leven’, vertelt Attar in The Times. Hij was boos en depressief, en geloofde naar eigen zeggen dat ze hem wilden helpen. ‘Ze zeiden dat ze voor mij zouden zorgen.’
Leven in grotten
De realiteit bleek totaal anders. Bij zijn aankomst in het najaar van 2024 werden zijn telefoon, horloge, paspoort en 800 dollar afgepakt. Alles werd eigendom van IS. Van een huis was geen sprake: de strijders leefden met tientallen samen in grotten. Dat was niet het leven waarop Attar had gehoopt. ‘Voor mij was het onmenselijk’, zegt hij. Hij vroeg om terug te keren naar Turkije, maar op dat verzoek werd niet ingegaan.
Attar kreeg een training om te leven in bergen. Daarna volgde een militaire training met wapens en lessen in islamitisch recht en Arabisch. In december 2024 werd die training stopgezet toen de troepen van Puntland een groot offensief startten tegen IS.
Hij werd daarna ingezet in een logistiek team dat de strijders bevoorrading bezorgde. In juni werd hij opgepakt toen hij water ging halen. Volgens de autoriteiten van Puntland gebeurt het wel vaker dat strijders die willen ontsnappen, worden opgepakt terwijl ze ronddolen in de bergen. Attar is nu in afwachting van zijn proces en riskeert bij een veroordeling de doodstraf.
