Na een weekend met veel belletjes over en weer is de conclusie onveranderd: er is geen zicht op een meerderheidskabinet. Daarom gaan D66, CDA en VVD nu verder praten. Vooralsnog een minderheid, een uitkomst die door niemand echt wordt omarmd.

Deze tussenstap, of hoe je het ook wilt noemen, is de minst slechte variant op dit moment. Met de VVD aan boord kunnen de partijen voor alle plannen straks naar links (GroenLinks-PvdA) én naar rechts (JA21) kijken.

Het was afpellen uit armoede. Informateur Sybrand Buma verwoordt dat bij de presentatie van zijn eindverslag iets diplomatieker. “De voorkeur gaat uit naar een kabinet dat in beide Kamers een meerderheid heeft, maar dat is er niet. Dan kom ik bij een kabinet dat in één Kamer een meerderheid heeft. Dat is er ook niet. Dan kom je uit bij een minderheidskabinet.”

De vraag met deze minderheidsvariant is volgens Buma hoe je die toch zoveel mogelijk op een meerderheidskabinet kunt laten lijken. “Dat is de ingewikkelde situatie waarin we zitten”, zei de informateur.

Ook CDA-leider Henri Bontenbal merkte afgelopen weekend tijdens de vele belletjes die hij pleegde dat iets anders er nu niet in lijkt te zitten. Steeds stelde hij de wedervraag aan zijn gesprekspartner of deze een betere variant wist. “En ik heb geen betere variant gehoord.”

Blokkades blijven overeind

Bontenbal en D66-leider Rob Jetten zaten vorige week nog gebroederlijk naast elkaar bij Pauw & De Wit. Zij mochten aan de talkshowtafel over hun gezamenlijke tussenverslag komen vertellen. De sfeer was opgewekt. Buma had gezegd dat partijen op de inhoud iets nader tot elkaar waren gekomen.

Dat D66 en CDA tot iets gezamenlijks waren gekomen, was eigenlijk heel normaal, benadrukten de partijleiders. “Het is eigenlijk bijzonder dat dit bijzonder wordt gevonden”, zei Bontenbal. “Overal in het land wordt op een normale manier samengewerkt, zonder dat er wordt gegooid en geschreeuwd.”

Maar dat bleek dus wel degelijk bijzonder. Want een week later staan alle blokkades nog fier overeind, ondanks de ogenschijnlijke toenadering op de inhoud.

GL-PvdA en JA21 gaan niet zomaar bij kruisje tekenen

En dus zal de komende weken ook moeten worden nagedacht over de manier waarop D66, CDA en VVD alsnog genoeg steun kunnen krijgen in beide Kamers. Geen enkele partij heeft bij voorbaat al beloofd de plannen vanuit dit mogelijke kabinet te gaan steunen. Er zal per onderwerp naar meerderheden gezocht moeten worden.

Daarbij wordt vooral gekeken naar GL-PvdA en JA21. Die gaan niet zomaar bij het kruisje tekenen, waarschuwen zij. Volgens Joost Eerdmans is zijn partij “vroeg of laat” onmisbaar voor “centrumrechts beleid”.

Ook vanuit GL-PvdA klinken waarschuwingen: Klaver reageerde vorige week al geïrriteerd toen hij doorkreeg dat de formatie afkoerst op een minderheidskabinet, zonder hem. Een riskant experiment, noemde hij dat voornemen. Het is voor zijn partij ook absoluut niet aantrekkelijk om bijvoorbeeld de forse bezuinigingen die het komende kabinet waarschijnlijk moet doorvoeren, te steunen.

‘Je kunt niet eindeloos in impasse blijven hangen’

D66 en CDA kiezen in deze fase van de formatie voor een pragmatische benadering. Emotionele oproepen aan anderen blijven vooralsnog achterwege. “Je kunt niet eindeloos in een impasse blijven hangen”, zei Jetten maandagavond na de presentatie van het eindverslag. “Of je zegt met een paar partijen: wij gaan in ieder geval met elkaar het volgende gesprek in.”

Wat rest is de hoop dat anderen zich alsnog aansluiten. Jetten zei voorzichtig dat hij “een begin van vertrouwen en betere samenwerking” ziet. Het effect daarvan is nu alleen nog niet zichtbaar.

Het advies van Buma is “de beste optie”, zei de informateur maandag. Maar het is vooral ook de enige optie. Dat besef hoor je ook terug bij de hoofdrolspelers. “Ik hemel deze combinatie niet op”, zei Bontenbal. “Maar het is de beste keuze die je op dit moment kunt maken om de formatie een vervolg te geven.”