Ze was nog jong, de Roosendaalse vrouw (28) die afgelopen zaterdag stierf in een Bredase politiecel. Sinds oktober 2024 overleden drie mensen na een verblijf in hetzelfde cellencomplex. De andere twee zijn mannen van 38 en 41 jaar. Is dit toeval?

Politiesocioloog Jaap Timmer van de Vrije Universiteit: „Gemiddeld overlijden in Nederland één tot drie mensen per jaar in een politiecel. Dit aantal in Breda valt op, maar hoeft niets te zeggen.”

Bekend is in ieder geval dat de arrestantenzorg in Nederland onder grote druk staat. Deze krant bekeek recente jaarverslagen over de situatie in cellencomplex Mijkenbroek, waar in veertig cellen jaarlijks duizenden arrestanten verblijven.

Vorig jaar waren er zorgen over de medische intake, personeelskrapte, verwarde personen en ernstige incidenten die in 2024 niet bij de Inspectie Jeugd en Gezondheidszorg zijn gemeld.

Verborgen kamers en brandstichting

Incidenten in eerdere jaren zijn zelfmoordpogingen, brandstichting in cellen, reanimaties en gebruik van geweld tegen een ‘agressieve ingeslotene’. Ook trof de toezichtscommissie op Mijkenbroek twee ‘verborgen kamers’ aan die als ophoudkamer (kort verblijf, red.) werden gebruikt zonder toezicht. Mijkenbroek kampte in 2023 en 2024 met hardnekkige lekkage (‘emmers op de vluchtweg’) en er was een klacht over ongedierte.

Er is ook lof voor het zorgzame personeel, waarover later in dit artikel meer. Die lof van de toezichthoudende commissie betreft niet de medische zorg. Arrestantenverzorgers zijn geen medici. Daarom is er een medische checklist die bepaalt of er een dokter moet komen voordat iemand de cel in gaat.

Maar die checklist blijkt ‘op een groot aantal locaties niet bekend’, constateert de Commissie Toezicht Arrestantenzorg Zeeland en West-Brabant van 2021 tot en met 2023 over Mijkenbroek en de rest van de cellen in de regio. De commissie zag vorig jaar een lichte, maar onvoldoende verbetering’.

Dat probleem met de checklist speelt landelijk en is een risico in een omgeving waarin vaak calamiteiten zijn, weet Peter van den Ouden, oud-voorzitter van de toezichtcommissie in Zeeland-West-Brabant. „Maar de commissie adviseert en inspecteert en heeft geen macht om iets af te dwingen.”

Agressie en geweld

De oud-voorzitter benadrukt het belang van de medische intake. „Je moet kunnen zien wat voor aandachtspunten de arrestant heeft en wat daaraan gedaan is. Stel je voor dat achteraf blijkt dat iets voorkomen had kunnen worden omdat bepaalde maatregelen niet zijn geïmplementeerd. Dat wil je niet.”

Wie op een cellencomplex als Mijkenbroek werkt, heeft het ‘pittig’, schetst voorzitter Maarten Brink, voorzitter van de Nederlandse politiebond Zeeland West-Brabant. „Of het nou voor moord, verkrachting of iets heel simpels is, alle verdachten komen eerst naar zo’n politiecellencomplex. Deze medewerkers hebben te maken met agressie en geweld.”

Het aantal arrestanten met psychische of verslavingsproblemen stijgt. ‘Met name in cellencomplexen is er een toename van verwarde personen. Binnen de beperkingen van hun opleiding doen arrestantenverzorgers wat ze kunnen, maar ze voelen zich niet altijd voldoende toegerust om de passende zorg te bieden. Dat geeft ook bij hen ongemak’, schrijft de landelijke toezichtcommissie.

‘Eén van de beste cellencomplexen’

De regionale toezichthoudende commissie is ‘tevreden over de omgang met en de zorg voor arrestanten’ door het personeel, staat herhaaldelijk in de jaarverslagen. Enkele advocaten bevestigen dat beeld. De Bredase advocaat Peter Schouten: „Ik vind de mate van zorg die de medewerkers daar aan ingeslotenen geven goed. Ik ben er vaak en ken ze allemaal. Het is echt van een hoog empathisch niveau. Ook menselijk in hun benadering. Ik vind het een van de beste cellencomplexen in Nederland.”

Arrestantenzorg verdient maximale aandacht, zegt politiesocioloog Timmer, zelf ooit lid van twee toezichtscommissies op de arrestantenzorg. Als het niet in orde is, is de veiligheid van zowel arrestanten als personeel in het geding. „Het is belangrijk dat we ons realiseren hoe cruciaal dit werk is.”

De politieleiding moet aan de bak om een probleem op te lossen als dat jaren doorettert zoals in het geval van de medische checklist, vindt hij. „Arrestantenverzorgers krijgen enorm veel op hun dak. Tegelijkertijd is het een van de laagst betaalde functies bij de politie. Misschien begrijpen ze die medische checklist niet goed of kunnen ze de consequenties niet goed overzien. Daar moet je ze dan mee helpen als leiding.”

Onwel geworden

De vraag is: spelen de knelpunten in de arrestantenzorg en bij de medische intake een rol bij de recente drie sterfgevallen van arrestanten in Breda?

In twee gevallen zijn de overleden personen onwel geworden in hun cel en daarna in het ziekenhuis overleden, de 28-jarige Roosendaalse die afgelopen zaterdagnacht dood in haar cel werd aangetroffen was volgens het OM ‘kennelijk onwel’ geworden. De arts die ter plekke kwam heeft haar doodsoorzaak niet kunnen vaststellen.

De rijksrecherche onderzoekt alle zaken. Het Openbaar Ministerie besloot deze herfst al dat niemand wordt vervolgd voor de dood van de 38-jarige man die in september 2024 onwel werd in zijn Bredase cel. De onderzoeken naar de twee sterfgevallen van dit jaar lopen nog (onderaan dit artikel vind je de bijzonderheden per sterfgeval).

De politie en het OM gaan, lopende het onderzoek van de rijksrecherche, niet in op vragen naar de omstandigheden van de dood van de 28-jarige Roosendaalse vrouw. Een betrouwbare bron meldt dat de eerste getuige komende week wordt gehoord.

Het eerste sterfgeval betreft een 38-jarige man die illegaal in het land verblijft. Eind september 2024 wordt hij onwel als personeel hem uit de cel wil halen om hem naar een uitzetcentrum te brengen. Hij overlijdt een dag later in het ziekenhuis. Het Openbaar Ministerie concludeert na onderzoek door de rijksrecherche dat niemand iets te verwijten valt. De volledige verklaring die afgelopen september in een persbericht werd gegeven, vind je in het uitklapkader hieronder.

Het tweede sterfgeval vindt plaats op 20 januari van dit jaar. Een 41-jarige man wordt aangehouden op verdenking van mishandeling. Agenten brengen hem volgens het persbericht van het Openbaar Ministerie naar bureau Mijkenbroek, ‘waar hij onwel werd’. Het persbericht zegt verder: ‘De man werd toen naar het ziekenhuis gebracht waar hij een dag later is overleden.’ De rijksrecherche onderzoekt zijn overlijden.

De 28-jarige vrouw die vrijdag 29 november in haar cel in politiebureau Mijkenbroek overlijdt, is het derde sterfgeval. Uit het persbericht van het Openbaar Ministerie: „In de nacht van vrijdag op zaterdag is ze kennelijk onwel geworden in haar cel. Een ter plaatse gekomen arts heeft haar medisch onderzocht. Hierbij stelde hij vast dat de vrouw was overleden in haar cel. De oorzaak van overlijden kon niet worden vastgesteld.” De rijksrecherche onderzoekt de zaak. Het eerste verhoor is komende week.