Vandaag beginnen geen vier, maar slechts twee partijen aan het formatie-overleg: D66 en CDA. Dat zorgt bij veel kiezers voor frustratie. Veel mensen zien liever dat de formerende partijen hun eigen belang opzij zetten, en aan het landsbelang denken. Dat vindt maar liefst 83 procent, blijkt uit onderzoek onder het RTL Nieuwspanel.
Mensen zijn het eens met de beslissing van verkenner Wouter Koolmees om D66 en CDA bij elkaar te zetten, ziet RTL-opiniepeiler Gijs Rademaker. “Maar ze zijn ook gefrustreerd, omdat blokkades van partijen verhinderen dat er door méér partijen gepraat wordt.”
Rademaker ziet dat vooral VVD-leider Dilan Yesilgöz het verwijt krijgt te veel aan het belang van haar eigen partij en achterban te denken. “Opvallend genoeg denkt ook een derde van haar eigen kiezers er zo over.”
Veel rechtse kiezers willen inzetten op een centrumrechts kabinet van D66, CDA, VVD en JA21. Die samenstelling vormt precies de helft van de kamerzetels (75), en dus geen vereiste meerderheid. “Kiezers van de rechtse partijen vertrouwen erop dat dit een stabiele coalitie oplevert.”
Toch zien de partijen die nu met elkaar om de tafel gaan – D66 en CDA – dat anders. “De achterban van CDA twijfelt daar al aan, en die van D66 denkt dat zo’n kabinet te wankel is om lang in het zadel te blijven.”
Samenwerken met andere partijen
Zo’n twee derde van alle kiezers staat best open voor samenwerken met een politieke partij die ver van ze af staat, als er maar een kabinet komt dat vooruitgang boekt op belangrijke dossiers als wonen, immigratie en defensie. “De achterban van de middenpartijen staat zeker open voor een brede samenwerking”, zegt Rademaker.
Bij kiezers van VVD en JA21 ziet hij juist verdeeldheid. “De helft wil beslist níet met een andersdenkende partij samenwerken in een coalitie, ook niet als die vooruitgang betekent op belangrijke terreinen voor Nederland.”
Wat willen CDA-kiezers?
Erg belangrijk in dit formatieproces is ook de mening van de CDA-achterban. Deze kiezers willen net zo graag een middenkabinet met GL-PvdA, als over centrumrechts met JA21. Voor beide coalities is ruim draagvlak, ook al vinden iets meer CDA-stemmers dat hun partij meer verwant is met GL-PvdA dan met die van Joost Eerdmans.
Verantwoording
Het onderzoek is uitgevoerd op 12 en 13 november 2025 onder ruim 20.000 leden van het RTL Nieuwspanel. Het onderzoek is na weging representatief voor vijf variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, werkzaamheid en politieke voorkeur (stemgedrag Tweede Kamerverkiezingen 2023). Het RTL Nieuwspanel telt ruim 63.000 leden.
