Defensie heeft de afgelopen zes jaar bijna 7 miljoen euro moeten uitkeren na schadeclaims als gevolg van (laag)vliegen door helikopters en vliegtuigen in Nederland. Dat maakt het ministerie van Defensie bekend na vragen van deze site.

Dit jaar (tot 20 november) ligt het aantal claims op 165. In 139 gevallen is schade uitgekeerd. Het totaalbedrag ligt op 699.828 euro. Het gaat vooral om schade aan dieren, gebouwen, oogsten en afrasteringen, bijvoorbeeld door dieren die van schrik op hol slaan.

Het aantal claims wisselt enorm per jaar: van 80 in 2020 tot 287 in 2022. Van de 1015 claims sinds 2020 is 78 procent toegewezen.

Ook de schadebedragen zijn heel verschillend. Vorig jaar moest Defensie meer dan 2,2 miljoen euro uitkeren. Het gemiddelde over de afgelopen zes jaar is iets meer dan 1,1 miljoen euro.

De coronapandemie heeft volgens het ministerie grote invloed op bovenstaande cijfers. In de jaren 2020 en 2021 werd er minder geoefend. Dat haalde Defensie in 2022 in.

Volgens een woordvoerder van Defensie verklaart die inhaalslag het fors hogere aantal van 287 claims in 2022. „Zowel mensen als dieren waren na twee relatief rustige jaren niet meer gewend aan geluid en hinder. Daarnaast is het aantal claims in een jaar sterk afhankelijk van het aantal grote oefeningen en of die oefeningen in Nederland of juist in het buitenland plaatsvinden.’’

Afwijkend beeld

Ook 2024 laat met 134 claims en 2,2 miljoen aan schadebedragen een duidelijk afwijkend beeld zien ten opzichte van andere jaren. „Het aantal vergoedingen is lager dan de voorgaande jaren, maar het totaalbedrag is wel hoger. Dit komt door een omvangrijke claim die afwijkt van andere claims en andere jaren.’’

Om wat voor schade die hoge claim draait, wil Defensie niet zeggen. „Tegenover derden kunnen wij geen uitspraken doen over de schadeafhandeling met specifieke personen of bedrijven. De schadeclaims worden ook niet uitgesplitst naar schadepost (of schadebron) geregistreerd.’’

Altijd te betreuren

Een woordvoerder van het ministerie zegt dat het ‘altijd is te betreuren’ als er schade optreedt door toedoen van Defensie. „Daarom zijn wij gericht op een snelle, zorgvuldige en waar mogelijk een oplossingsgerichte aanpak. Zodra wij een schademelding ontvangen, neemt de Schadecommissaris Krijgsmacht telefonisch contact op met de benadeelde voor het maken van een afspraak. Over het algemeen vindt dat bezoek ook binnen een week (en meestal al binnen enkele dagen) na de vliegbeweging plaats.’’

De Schadecommissaris heeft op dat moment al intern onderzoek gedaan naar de vliegbeweging en de beelden bekeken. „De Schadecommissaris brengt op basis van dat bezoek een advies uit aan de schadebehandelaar van de Afdeling Claims. De schadebehandelaar neemt een besluit op de aanvraag van schadevergoeding.’’

Bij agrarische schade maakt Defensie gebruik van de marktprijzen uit de tijdschriften De Boerderij of Nieuwe Oogst; bij letsel of het overlijden van een paard van een onafhankelijke taxateur.

Gevaren voor het vee

Belangenorganisatie LTO Noord wil dat Defensie bij laagvliegoefeningen meer rekening houdt met de gevaren voor het vee. Dat zei voorzitter Dirk Bruins in augustus tegen deze site na een incident in Hardenberg waarbij een koe om het leven kwam.

Dit dier schrok zo van laag overvliegende Apache-helikopters, dat het op de loop ging en gewond raakte. Een dierenarts besloot deze koe te laten inslapen.

Volgens LTO-voorman Bruins bewijst dit dat de communicatie bij deze oefening niet optimaal is verlopen. „Defensie moet zich wel realiseren dat goede communicatie cruciaal is voor boeren. Daarnaast moet het mogelijk zijn om meer rekening te houden met het welzijn van dieren.’’

Blinde paniek bij dieren

Bruins zegt uit eigen ervaring te weten dat de impact op vee enorm groot is wanneer een Apache op grasspriethoogte komt overvliegen. „Dan zie je blinde paniek bij dieren, met soms desastreuze gevolgen.”

LTO wijst naar de ambitieuze plannen van de krijgsmacht. Die breidt het aantal laagvliegoefeningen flink uit naar 2500 uren per jaar. Hiervoor zijn onder meer de Veluwe, Randmeren en Achterhoek aangewezen als oefengebied.

Volgens Defensie zijn laagvliegoefeningen cruciaal. Daarom wordt het aantal laagvlieguren (dag en nacht) flink uitgebreid komende jaren. Defensie heeft twaalf oefengebieden voor laagvliegen, daar komen er acht bij.

Defensie wil zo realistisch mogelijk oefenen. In oorlogstijd is het voor helikopterbemanningen van levensbelang om letterlijk onder de vijandelijke radar te blijven en dus zo laag mogelijk in het terrein te vliegen.

Daarbij verschuilen piloten hun heli achter bomen en gebouwen en scheren ze ook rakelings over huizen, stallen en weilanden.

Hoe dicht bij de grond dat laagvliegen kan zijn, is te zien in deze video’s: