Arme huishoudens lopen al snel tegen veel ingewikkelde regels aan als ze hulp willen. Inwoners van Wageningen hebben sinds dit jaar geen last meer van de vele minimaregelingen en krijgen één bedrag gestort als ze geld tekortkomen. Andere gemeenten kijken nieuwsgierig mee.

Inwoners van Wageningen moesten afgelopen jaar wel even wennen aan de nieuwe werkwijze, vertelt Wageningse wethouder Guido van Vulpen aan NU.nl. Sommigen gingen erop vooruit, anderen leverden geld in. “Inmiddels wordt het goed ontvangen, met de nadruk op inmiddels.”

Eerder kregen mensen met een laag inkomen in Wageningen een vast bedrag per gezinslid per regeling. Kinderen kregen bijvoorbeeld 250 euro per jaar voor sport en cultuur. Ging het inkomen omhoog, dan verviel alle steun.

Sinds 2025 springt de gemeente in het gat tussen de inkomsten en uitgaven van een huishouden. De hulp is niet alleen bedoeld voor minima, maar ook voor werkende armen. “Onder gezinnen met werkende ouders is óók armoede, bijvoorbeeld door stijgende vaste lasten”, zegt schuldenexpert Nadja Jungmann. Zij spreekt van “armoedebeleid 2.0” en hoopt dat andere gemeenten het voorbeeld volgen.

Wageningen heeft met behulp van het budgetorganisatie Nibud berekend wat inwoners van de stad nodig hebben om mee te draaien in de maatschappij. Als een huishouden minder binnenkrijgt, legt de gemeente het verschil bij. “Het gaat erom dat mensen kunnen meedoen, en geld is daar een voorwaarde voor”, zegt Van Vulpen.

Mensen kiezen zelf wat ze met hun geld doen

Ontvangers van het geld hoeven geen bonnetjes meer in te leveren om zich te verantwoorden. “Mensen moeten zelf hun keuzes maken”, zegt Van Vulpen. “Ik vind dat passen bij een respectvolle omgang met inwoners.”

Dat roept allerlei gevoelens op, ook bij de gemeente zelf, erkent de bestuurder. “Maar als ouders voor een grote televisie in plaats van een sportabonnement kiezen, hoef ik daar geen oordeel over te hebben. Ik ga ervan uit dat zij het beste willen voor hun kinderen.”

De gemeente heeft extra geld uitgetrokken voor sport en cultuur, zodat kinderen ook naar hockey kunnen in plaats van naar voetbal. “Een vader vertelde dat hij zijn kinderen voor het eerst naar een sport kan laten gaan die ze zelf graag willen beoefenen.”

Toch werd het zogeheten Maatschappelijk Meedoen Budget (MMB) niet direct goed ontvangen door mensen met te weinig geld. Bij aanvang van het experiment was het budget strak afgesteld en was er zelfs een protestactie in Wageningen.

Halverwege het jaar besloot de gemeenteraad dat er 6 procent “flexbudget” bij moest worden opgeteld. Dat is bedoeld voor financiële tegenvallers, zoals een gestolen fiets of een bezoek aan de dierenarts. “Inmiddels krijg ik signalen uit de samenleving dat het MMB voldoende is om van rond te komen”, zegt Van Vulpen.

Ziektekosten liggen hoger dan het MMB

Met name chronisch zieken hielden sinds de invoering van het MMB minder geld over, bijvoorbeeld doordat hun eigen risico niet meer werd vergoed. Per januari verruimt de gemeente de bijzondere bijstand. Daardoor krijgen mensen meer kosten vergoed die ontstaan als gevolg van hun ziekte, zoals de kosten voor een warmer huis of een bepaald dieet.

Nog steeds voelen de grenzen voor sommigen “te strikt”, laat de lokale Cliëntenraad weten. Het gaat bijvoorbeeld om inwoners die net boven de inkomensgrens zitten en daardoor niets ontvangen, terwijl ze toch structureel tekortkomen.

Het kan voorkomen dat een huishouden met een bijstandsuitkering, toeslagen en lage lasten geen steun meer krijgt van de gemeente. Als de landelijke overheid een toeslag verhoogt, geeft de gemeente minder geld. “Het werkt als schuifjes”, zegt de wethouder, die soms “gefronste wenkbrauwen” ziet bij inwoners. Maar als je de totale uitgaven meeweegt, moet dat ook gelden voor de totale inkomsten, vindt hij.

Van de grofweg achthonderd huishoudens die een bijdrage krijgen, heeft “lang niet iedereen” een bijstandsuitkering. Er zijn ook veel ontvangers van uitkeringen zoals de WIA, AOW en WW bij. De gemeente hoopt volgend jaar meer werkende armen te kunnen helpen.

Achter de schermen blijft het ingewikkeld

“Voor mensen die leven met financiële stress, beperkte taalvaardigheid of digitale onzekerheid is het aanvragen nog niet altijd eenvoudig”, laat de Cliëntenraad weten. De belangenorganisatie ziet ook een gemeente die “oprecht probeert drempels te verlagen”. “Veel inwoners vinden het prettig dat er niet voor elke kostenpost afzonderlijk moet worden aangeklopt.”

Voor de gemeente is dat hard werken, zegt de wethouder. Achter de schermen blijft er een systeem overeind met verschillende regelingen, zoals kwijtschelding van gemeentelijke belasting. Dat zien inwoners niet, maar wordt verrekend in het MMB. “De wettelijke grondslagen zijn heel ingewikkeld en kosten ons veel werk. Maar we vallen er de inwoners niet meer mee lastig”, zegt Van Vulpen.

“Het nieuwe beleid gaat wel een stevig bedrag kosten”, zegt de wethouder. “We hebben een fantastische gemeenteraad die open in het project is gestapt.” Er is van tevoren geen maximumbedrag voor de ondersteuning afgesproken.

In 2024 was Wageningen jaarlijks zo’n 1,4 miljoen euro kwijt aan armoedebeleid. Daar zou dit jaar een miljoen euro bovenop kunnen komen, al zijn de bedragen nog niet definitief. Die extra kosten zijn ook toe te schrijven aan de de opstartkosten van de nieuwe regeling, benadrukt de wethouder.

Inwoners krijgen verschillende bedragen per gemeente

In de ideale wereld van de wethouder neemt de landelijke overheid een deel van zijn werk over. “We willen het Rijk inspiratie bieden om het sociaal minimum aan te pakken. Tot die tijd willen wij verantwoordelijkheid dragen om bewoners inkomenszekerheid te bieden.”

Nu kunnen gemeenten voor een deel zelf bepalen hoe ze hun inwoners ondersteunen. Daardoor krijgen arme mensen in de ene woonplaats meer ondersteuning dan elders. Dit wordt door verschillende organisaties in het veld als onwenselijk gezien.

Raadsleden uit andere gemeenten, zoals Arnhem en Zutphen, kijken nieuwsgierig mee met Wageningen. In Nijmegen zijn ze al een stap verder en werkt de gemeente toe naar een eigen variant op het MMB.