In bijna vier jaar tijd hebben Russische militairen die terugkeerden van het front in Oekraïne ruim 500 mensen gedood en honderden anderen zwaar mishandeld in Rusland. In totaal zijn er ruim duizend slachtoffers, concludeert het onafhankelijk Russische nieuwsmedium Verstka. De onderzoekers schetsten een gitzwart beeld op basis van honderden gerechtelijke uitspraken.

Het gaat om militairen die na hun verlof, gratie of door verwondingen zijn teruggekeerd naar de maatschappij. In sommige gevallen zat hun contracttermijn erop of zijn ze na ontslag teruggekeerd van het front.

In de meeste gevallen zijn de slachtoffers familieleden of andere naasten van de teruggekeerde militairen, concluderen de journalisten. In meer dan de helft van de gevallen was er alcohol of waren er drugs in het spel.

Daders vaak ex-gevangenen

In 274 gevallen werden de verdachten veroordeeld voor moord, schrijft Verstka. Andere dodelijke slachtoffers die de onderzoekers meetellen zijn bijvoorbeeld personen die na mishandeling aan hun verwondingen overleden. Bij de gevallen waar het gaat om moord, is de dader vaak een ex-gevangene, blijkt uit de rechtbankgegevens.

Al binnen een paar maanden na de Russische aanval in februari 2022 verschenen de eerste berichten dat Rusland gevangenen rekruteerde voor de oorlogsvoering. De Russische president Poetin had de bevolking beloofd dat er geen mobilisatie kwam. De gevangenen boden daarom uitkomst. Onder meer huurlingenleger Wagner dook op in de verafgelegen strafkoloniën om de gevangen te ronselen voor het front.

Veel van de gerekruteerde gevangenen overleefden de gevechten niet. Wie het wel een halfjaar lang volhield, kreeg een medaille, gratie en amnestie.

Een aantal van hen duikt nu op in de documenten van Verstka. “Ik ben op zoek naar een levenspartner”, staat in de bio van een teruggekeerd Wagner-lid op zijn VKontakte-pagina, een Russische sociaal medium. Wat er niet in zijn profiel staat is dat hij bij zijn terugkeer van het front zijn partner doodde.

Hij is hiervoor veroordeeld tot 8 jaar en 6 maanden celstraf in een strafkolonie. De rechtbank noemt als verzachtende omstandigheden onder meer zijn gezondheid, deelname aan “een speciale militaire operatie” en een onderscheiding van de staat.

Strafvermindering als veteraan

In 90 procent van de ruim 700 geanalyseerde uitspraken beschouwden de rechters de deelname van de militairen aan de oorlog in Oekraïne als een verzachtende omstandigheid, schrijft Verstka. Een andere reden voor strafvermindering is het “onwettige” of “immorele gedrag” van de slachtoffers. In bijna een kwart van de gevallen werd dit als als verzachtende omstandigheid meegenomen.

Verstka sprak onder meer de vriendin van de vermoorde Anna Kasjanova. Kasjanova werd gedood door een vriend van haar partner. Haar partner had de man gevraagd haar in de gaten te houden tijdens zijn afwezigheid. Na een ruzie wurgde de man haar en verborg haar lichaam in de koelkast. Hij kreeg acht jaar strafkolonie opgelegd.

In 2015 was de man al eens veroordeeld tot 15 jaar strafkolonie voor het vermoorden van een politieagent en het in stukken hakken van zijn lijk. Hij kwam eerder vrij door zich aan te sluiten bij het leger.

De vriendin van de vermoorde Kasjanova vroeg de politie om opheldering over de lage straf, gezien zijn eerdere veroordeling, vertelt ze aan Vertska. “Zij zeiden: ‘Nee, hij heeft voor die misdaad al met zijn bloed geboet bij de speciale militaire operatie, er is gratie aan hem verleend.'”

Steekproef

Het daadwerkelijke aantal misdrijven dat is gepleegd door teruggekeerde Russische militairen ligt waarschijnlijk aanzienlijk hoger dan in deze steekproef is aangetoond, schrijven de journalisten. Na de grootschalige invasie van Rusland in Oekraïne worden er veel minder uitspraken gepubliceerd en worden gegevens over gratieverlening of deelname aan de oorlog dikwijls weggelaten.

Zo’n 140.000 veteranen zijn inmiddels volgens de autoriteiten teruggekeerd naar hun normale leven. Dat is slechts een klein percentage van de totale Russische bevolking, ruim 145 miljoen. Toch is de stijging van het aantal moorden schrikbarend te noemen, schrijven de journalisten.

Volgens de Russische overheid worden er in Rusland ruim 7000 moorden per jaar gepleegd, ruim 9 per 100.000 mannelijke inwoners, berekenen de onderzoekers. Het aantal moorden bij de sinds 2022 teruggekeerde veteranen ligt vele malen hoger: 171 per 100.000.