Wat als in Nederland dagenlang geen stroom is? Iedereen krijgt folder op de mat

Volgens experts is het niet de vraag of, maar wanneer er iets gaat gebeuren waardoor ons land dagenlang ontwricht is. Langdurige stroomuitval, zoals afgelopen jaar in Spanje, is niet onrealistisch. De overheid stuurt daarom binnenkort álle Nederlanders een informatieboekje. Want we moeten ons er echt op voorbereiden, is de boodschap.

Stroomuitval, extreem weer en overstromingen, een cyberaanval of een aanslag: al deze dingen staan op de lijst van potentiële risico’s in Nederland. En dan is er nog de Russische dreiging. In meerdere landen in Europa zijn bijvoorbeeld de afgelopen tijd drones gesignaleerd, volgens sommige autoriteiten van Russische afkomst. In buurland België moesten daardoor luchthavens sluiten.

De campagne ‘Denk vooruit’ moet er onder meer voor zorgen dat Nederlanders zich de eerste 72 uur na een ramp zelfstandig weten te redden. Bijvoorbeeld door een noodpakket in huis te hebben en een noodplan te maken.

Er worden reclamespotjes op televisie en radio, berichten op sociale media en advertenties in bushokjes ingezet. Vanaf 25 november krijgt iedereen ook een informatieboekje thuisgestuurd. Vandaag wordt dat in een persconferentie gepresenteerd. 

‘Veiligheidssituatie veranderd’

“Ik denk dat deze campagne nodig en nuttig is”, zegt Mark Levels, hoogleraar sociologie aan de Universiteit Maastricht. Hij is veteraan en deed samen met Jeanette de Weert van de Nederlandse Defensie Academie onderzoek naar hoe we ons moeten voorbereiden op oorlogsvoering en hybride aanvallen, waaronder wordt verstaan een combinatie van cyberaanvallen, sabotage en desinformatie om de vijand te destabiliseren.

“De veiligheidssituatie van Nederland en Europa is de afgelopen jaren snel veranderd. Daarvan moeten we ons bewust zijn”, legt Levels uit. “De overheid kan er niet altijd voor ons zijn zoals we dat gewend zijn, zeker niet in dit soort ernstige scenario’s.”

De boodschap klinkt hard en onheilspellend. Wordt hiermee niet vooral paniek gezaaid? “Angst is nooit goed”, antwoordt Levels op deze vraag. “Maar het is wel belangrijk dat je weet welke risico’s je loopt, zodat je je ertegen kunt wapenen. Zodat je op het moment dat het erop aankomt, niet bang hóeft te zijn. We hoeven geen weerloze slachtoffers te zijn als we ons een klein beetje voorbereiden.” 

Mondneusmaskers op zolders

Ter vergelijking noemt de hoogleraar de coronapandemie. “Gezondheidsexperts wisten dat het een kwestie van tijd was tot er zo’n pandemie zou komen. Was het niet plezierig geweest als wij van tevoren allemaal al wat mondneusmaskers op zolder hadden liggen? Dan was het misschien makkelijker geweest om snel op die pandemie te reageren.”

Volgens de campagneteksten dragen Nederlanders die meedoen ‘bij aan een samenleving die tegen een stootje kan’. We moeten er samen voor zorgen dat we in een noodsituatie elkaar kunnen helpen, staat op de website.

Daarbij plaatst de hoogleraar een belangrijke kanttekening. “We weten door onderzoek dat dit soort campagnes werkt”, legt hij uit. “Maar de overheid zou eigenlijk ook een plan voor de lange termijn moeten hebben. Daar gaat het te weinig over.”

Een van de manieren van hybride aanvallen door een vijandig land is volgens Levels namelijk het beïnvloeden van mensen, bijvoorbeeld via sociale media. Het doel is om tegenstellingen tussen mensen te vergroten (polarisatie) en een maatschappij zwakker te maken. “Daarom moeten banden en bindingen tussen mensen goed zijn, zodat mensen niet door kwaadwillenden uit elkaar kunnen worden gedreven. Maar zo’n gemeenschap moet je bouwen.”

‘We moeten de boel bij elkaar houden’

En juist die verbonden samenleving staat volgens Levels in Nederland flink onder druk. Daar moet meer aandacht voor zijn. Dat begint al vroeg, bijvoorbeeld in het onderwijs. “Het helpt als je als burger kritisch kunt denken, over wat je wel en niet voor waar kunt aannemen. Daarom moeten we onder meer kinderen leren verstandig met (sociale) media om te gaan.”

Een uitdaging die verdergaat dan het in huis halen van een noodpakket, zegt Levels. “We moeten de boel in Nederland, in de maatschappij, bij elkaar houden. Dat ontbreekt in deze discussie.”