De afzet van PFAS-houdende gewasbeschermingsmiddelen is flink gestegen. In de periode 2010-2020 lag dit rond de 150.000 kilo, in 2023 was dit ruim 250.000 kilo. Fungiciden hebben het grootste aandeel. Dit blijkt uit onderzoek van adviesbureau CLM.

© Burt Sytsma

Op verzoek van zeven provincies en de Vereniging van waterbedrijven in Nederland (Vewin) heeft CLM onderzoek gedaan naar het gebruik van middelen met PFAS in verschillende teelten en provincies en naar de risico’s voor het grondwater en de bodem. De beschikbare data en literatuur zijn volgens het adviesbureau beperkt, ‘maar ze bevestigen wel de zorgen dat ongewenste verspreiding naar grondwater en bodem plaatsvindt’.

Uit het onderzoek van CLM blijkt dat er in 2025 25 gewasbeschermingsmiddelen met PFAS zijn toegelaten, waaronder 10 fungiciden, 8 herbiciden en 7 insecticiden. In totaal zijn er 115 producten op de markt die deze 25 PFAS-houdende middelen bevatten. De ketens zijn vaak relatief kort en uitgesloten van het Europese PFAS-restrictievoorstel, maar zijn sinds eind 2024 wel aangemerkt als ‘Zeer Zorgwekkende Stoffen’ vanwege de risico’s voor mens en milieu.

Metabolieten

In de bodem en het grondwater vindt afbraak plaats van de gewasbeschermingsmiddelen met PFAS en worden metabolieten gevormd. Dit zijn de afbraakproducten die ontstaan door het proces. Stapsgewijs breekt het molecuul verder af en vormen zich vanuit de metabolieten ook weer nieuwe metabolieten. Vanuit de 25 momenteel toegelaten PFAS-middelen blijken minstens 134 metabolieten gevormd te kunnen worden, waarvan 75 procent zelf ook nog een PFAS is. De bekendste daarvan is trifluorazijnzuur (TFA).

De PFAS-houdende stoffen worden vooral gebruikt in akkerbouwgewassen zoals aardappelen, suikerbieten, snijmais en wintertarwe en in de bollenteelt, zoals lelies en tulpen.