Overdag gaat Thom (10) gewoon naar school, maar ’s middags en in het weekend helpt hij zijn moeder met allerlei klusjes. Net als een kwart van de Nederlandse kinderen is hij mantelzorger. “Als het thuis niet zo goed gaat, kan ik me op school ook niet altijd concentreren.”

Thom Rovers zit in groep 7 en traint wekelijks voor korfbal. Hij is bang voor hoogtes, maar dol op trampolinespringen. Op het eerste gezicht lijkt hij een gewoon kind van tien, maar achter de voordeur rust er extra druk op zijn schouders: zijn moeder Trineke heeft MS en Thom is haar mantelzorger.

Thom is een held’

“Als mama in haar badjas loopt weet ik genoeg. Dan voelt ze zich niet goed en ga ik automatisch helpen”, vertelt Thom. Thuis in Capelle aan den IJssel zit hij aan de keukentafel naast zijn moeder. Hij kijkt haar trots aan terwijl hij vertelt over de klusjes, die hij met veel plezier doet. “Ik ruim de vaatwasser in en ik maak graag het aanrecht schoon. Het is handig dat ik schoonmaken heel leuk vind.”

Zijn ouders glunderen wanneer ze over Thom praten. “Hij is een held en doet echt heel erg veel. Maar hij hoeft niet meteen te stofzuigen na school”, benadrukt Trineke. “Het belangrijkste is dat Thom in de eerste plaats kind is, en ook echt kind kan zijn. Hij hoeft niet alle last van het gezin op zijn schouders te dragen”, vult vader Joop aan.

Wie zijn de jonge mantelzorgers?

De situatie van Thom is niet uniek. Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau zorgt in Nederland één op de vier kinderen voor een naaste. Het gaat om jonge mantelzorgers: kinderen die taken uitvoeren die eigenlijk niet passen bij hun leeftijd, zoals zorgtaken of de emotionele ondersteuning van hun ouders.

“Mensen weten vaak niet wat het betekent om een jonge mantelzorger te zijn. Als beide ouders geen Nederlands spreken en het kind alles moet vertalen, is dat ook al mantelzorg”, vertelt Lisa Meijster (24). Als kind zorgde zij voor haar oudere zus met een beperking; nu werkt ze als coach voor jonge mantelzorgers bij Welzijn Capelle. Zo begeleidt ze ook Thom.

Zelf had Lisa vaak het gevoel dat ze er alleen voor stond. “Ik was geen prater en wilde het er met niemand over hebben. Jezelf bestempelen als jonge mantelzorger is vaak een grote stap, zowel voor het kind als de ouders. Kinderen vinden de situatie vaak heel normaal. Je wilt er bij horen, terwijl je met zo’n term juist anders bent”, vertelt Lisa. “Maar het helpt wel om het stille verdriet, het verdriet achter de voordeur dat niet gezien of gehoord wordt, een naam te geven.”

De emotionele kant van zorgen

“Jonge mantelzorger zijn betekent niet alleen zorgen voor iemand, maar ook zorgen maken over iemand”, benadrukt Lisa. “Het gaat niet alleen om de handelingen die je uitvoert om iemand te helpen, maar ook om de stress die je voelt in huis.”

Zo belde Thom Lisa laatst op, omdat hij bijna huilend zijn rekentoets maakte. Vorig jaar onderging zijn moeder meerdere chemokuren tegen haar ziekte. “Het ging niet goed met mama en ik voelde me heel verdrietig”, vertelt Thom. “Op de sommen kon ik me helemaal niet concentreren.”

Om ook deze emotionele kant te verwerken, komt Lisa elke maand samen met Thom en andere jonge mantelzorgers. Ze doen leuke dingen, zoals spelletjes en pizza bakken, maar praten ook over thuis.

Thom kijkt altijd uit naar deze bijeenkomsten. “Aan de ene kant is het niet fijn, want je wilt niet dat andere kinderen hetzelfde gevoel hebben als jij. Aan de andere kant is het wel fijn dat je met hen kunt praten en elkaar makkelijk begrijpt.”

Een positief gezin

“Wat mij en Thom het zwaarst valt is dat we nooit spontaan iets met zijn drieën kunnen doen”, vertelt Joop. “Ze vinden het leuk om naar kastelen te gaan, maar zo’n oud kasteel is natuurlijk niet rolstoeltoegankelijk”, vult Trineke aan. Het is niet leuk dat ik er niet bij kan zijn, maar gelukkig heb ik de foto’s.”

Desondanks straalt de positiviteit van Thom en zijn ouders af. “Af en toe moet je even samen huilen”, zegt Trineke, terwijl ze Thom omhelst. “Huilen dat je de kippensoep niet open krijgt, en daar later weer net zo hard om lachen.”

Thom grijnst erbij: “En volgende week gaan we op vakantie naar de zon. Dan ga ik weer mama’s rolstoel duwen, want oma duwt haar te snel langs het onbeperkte buffet.”

Onbegrip van buitenaf

Niet iedereen begrijpt de situatie en reacties van buitenstaanders zijn soms hard. “Ze zeggen dingen als: ‘Het is een kind, geen slaaf’ of dat het kindermishandeling is”, vertelt Trineke. “Ze impliceren dat we Thom als een soort Assepoester gebruiken, maar dat is het totaal niet.” Volgens Joop komt dat vooral door onwetendheid. “Er is veel onbegrip van mensen die er niet bij kunnen zijn, mensen die het gewoon niet zien.”

Gelukkig is hun directe omgeving anders. “Ze kennen de situatie, helpen waar mogelijk en tonen heel veel begrip”, vertelt Joop. “Ze zien dat Thom in een liefdevol gezin woont, waar ook gewoon grapjes worden gemaakt en huiswerk wordt gedaan.”