Driehonderd Nederlandse militairen zijn vanaf maandag op luchtverdedigingsmissie in het oosten van Polen. Ze verdedigen zes maanden lang NAVO-grondgebied op een belangrijk knooppunt waar wapens aan Oekraïne worden geleverd. “We zitten in een grijze zone tussen oorlog en vrede.”

Het door NAVO-landen aan Oekraïne geschonken militaire materieel ligt in het oosten van Polen, in het logistieke centrum van de NAVO. Vanaf deze plek worden wapens en verdedigingsgoederen naar Oekraïne gestuurd, zodat het land zich kan verdedigen tegen de Russen.

Ook dit belangrijke knooppunt moet worden beschermd tegen Russische dreiging. Driehonderd Nederlandse militairen nemen die taak de komende zes maanden op zich.

Tijdens de NAVO-top in Washington is vorig jaar besloten dat het gebied in Polen in NAVO-verband wordt verdedigd. “We zien dat het NAVO-luchtruim wordt binnengedrongen in het oosten”, vertelt oud-commandant Mart de Kruif aan NU.nl. “Vaak door vermoedelijk Russische drones. NAVO heeft toen gezegd: tot hier en niet verder. We gaan de luchtverdediging intensiveren.”

In september hielpen Nederlandse F-35-straaljagers nog bij het neerhalen van Russische drones die door het Poolse luchtruim vlogen. De inzet van de F-35’s begon 1 september en komt maandag ten einde als Nederlandse militairen en luchtverdedigingssystemen naar Polen gaan.

‘Het is minutenwerk, soms zelfs minder’

Defensie zelf spreekt van een “unieke missie”. “Het lijkt in Nederland en de rest van Europa alsof er niks aan de hand is. We gaan met zijn allen door met het leven. Maar tegelijkertijd zitten we in een grijze zone tussen oorlog en vrede”, zegt luitenant-kolonel Wesley in de Defensiekrant.

Volgens De Kruif zullen de militairen “24 uur per dag, zeven dagen per week” de lucht verdedigen. De eenheid gaat de locatie beschermen tegen vrijwel alle luchtdreigingen die er zijn: van ballistische raketten, kruisvluchtwapens en straaljagers tot helikopters tot drones.

“Dat doen ze door middel van een zogeheten gelaagde luchtverdediging, bestaande uit drie capaciteiten”, legt De Kruif uit. Elk systeem werkt tot een bepaalde hoogte. “Ze zitten allemaal in een bepaalde laag waarin ze goed zijn, qua radarbeeld en qua werking.” Bij elk vliegend doel dat voorbijkomt wordt gekeken welk middel moet worden ingezet.

“Dat is gelijk het moeilijke”, zegt De Kruif. “Daar kun je niet een uur over vergaderen. Je moet razendsnel beslissen wat je moet doen. Het gaat dan om minuten, soms zelf minder.” Volgens de oud-commandant is dat verre van eenvoudig. “Je moet constant aan staan.”

Omdat de Nederlandse militairen de missie uitvoeren in opdracht van de NAVO wordt vastgehouden aan Rules of Engagement. Hierin staat duidelijk omschreven wanneer wapeninzet is geoorloofd. Volgens Defensie beslist een commandant ter plekke over eventuele wapeninzet, in nauw overleg tussen de NAVO en de Poolse autoriteiten.

‘We mogen blij zijn dat we Patriots hebben gehouden’

Nederland neemt in Polen het stokje over van Duitsland, dat een jaar lang het gebied heeft verdedigd. Volgens De Kruif hebben de Duitsers afgelopen jaar in de oostflank geen wapens ingezet. “Maar ongetwijfeld hebben de radars van Duitse Patriots veel dingen gezien.”

Het is geen toeval dat Nederland nu de taak krijgt het gebied te verdedigen. Weinig andere landen hebben deze geavanceerde luchtverdediging. Maar het scheelde volgens De Kruif niet veel of Nederland had de verdedigingsapparatuur en kennis niet meer in huis gehad.

“Tien jaar geleden hadden we de Patriots bijna afgeschaft. De commandant van de luchtmacht, commandant van de landmacht en commandant der strijdkrachten hebben toen gezegd: het is heel dom als je dit afschaft. Die kennis terugkrijgen lukt je bijna nooit meer.”

Toen is besloten alles bij elkaar te voegen op vliegbasis de Peel in het zuiden van het land. “We mogen God op onze blote knieën danken voor dit besluit.”

Een woordvoerder van Defensie laat aan NU.nl weten dat de zogeheten Nederlandse verplaatsing, van zowel mensen als materieel, maandag van start gaat. Het is de bedoeling dat de eenheid vanaf half december operationeel is in Polen.